Η ψυχογενής ανορεξία στο προσκήνιο

Κατά καιρούς, όλο και κάποιο δυσάρεστο συμβάν, φέρνει στο επίκεντρο της επικαιρότητας το μεγάλο πρόβλημα της ψυχογενούς ανορεξίας . Είτε επρόκειτο για φωτομοντάζ, είτε για πραγματικότητα, σημασία έχει ότι η ασθένεια αυτή – ευρέως γνωστότερη ως νευρική ανορεξία - πλήττει συνήθως αρκετές νεαρές κοπέλες και τα ποσοστά εμφάνισής της αυξάνονται...

Η ψυχογενής ανορεξία αναγνωρίζεται ως μία από τις πλέον ανησυχητικές παθήσεις του σύγχρονου κόσμου, κυρίως λόγω του μεγάλου ποσοστού θνησιμότητας που τη συνοδεύει. Πρόκειται για το γνωστό σύνδρομο της αυτοεπιβαλλόμενης ασιτίας ως προσπάθεια μείωσης του σωματικού βάρους. Ο όρος βέβαια είναι κατ’ ουσία αποπροσανατολιστικός, καθώς οι πάσχοντες έχουν φυσιολογική όρεξη, την οποία όμως συνειδητά ελέγχουν επίμονα και περιοριστικά, δίνοντας στη συνήθεια αυτή διαστάσεις ψυχογενούς φαινομένου.

Οι τρόποι εκδήλωσης αυτού του συνδρόμου, μας επιτρέπει να διακρίνουμε την ανορεξία σε δύο τύπους, στον περιοριστικό και στον υπερφαγικό – καθαρτικό. Κατά τον πρώτο, το άτομο επιτυγχάνει την απώλεια βάρους με την σπασμωδική και αντιδραστική αυτεπιβολή αυστηρής δίαιτας (ή/ και πλήρους νηστείας) και έντονης άσκησης. Στο δεύτερο και πιο παρεμβατικό για την φυσιολογική διατροφική συνήθεια τρόπο, η απώλεια βάρους επιτυγχάνεται με αυτοπρόκληση εμετού, με λήψη καθαρτικών, διουρητικών ή ενεμάτων ύστερα από υπερφαγικό ή μη επεισόδιο.

Κύρια χαρακτηριστικά:

• Άρνηση του ατόμου να διατηρήσει το βάρος του πάνω από ένα ελάχιστο φυσιολογικό όριο, σύμφωνα βέβαια με την ηλικία και το βάρος του.
• Διαρκής φόβος αύξησης βάρους ή παχυσαρκίας, ακόμα και όταν το βάρος του ατόμου είναι σημαντικά χαμηλότερο του φυσιολογικού.
• Διαταραχή στον τρόπο αντίληψης του βάρους και της εικόνας του σώματος.
• Τελειοθηρία, πάθος για την εμφάνιση.
• Σε γυναίκες αμηνόρροια, δηλαδή απουσία τριών τουλάχιστόν διαδοχικών εμμηνορυσιών.
• Έντονη σωματική άσκηση, υπερενεργητικότητα, αϋπνίες.
• Ανάπτυξη τριχοφυΐας σε αυχένα, πλάτη, πρόσωπο.

Η αιτία

Αναζητώντας τα αίτια της ανορεξίας, καταλήγουμε σε ένα πολύπτυχο ψυχολογικών, βιολογικών και κοινωνικών παραγόντων. Έτσι, οι ψυχολογικές θεωρίες υποστηρίζουν πως η ανορεξία εκφράζει μία φοβική στάση του ατόμου απέναντι στην τροφή, εξαιτίας της σεξουαλικής έντασης, κυρίως στην εφηβική ηλικία. Οπότε το άτομο ασυνείδητα θεωρεί ότι με την άρνηση της τροφής, μπορεί να αναστείλει και οποιαδήποτε σεξουαλική ορμή. Βιολογικά θα λέγαμε πως ευθύνη φαίνεται να φέρει η λειτουργία του υποθαλάμου, καθώς και η μειωμένη δραστηριότητα μίας ορμόνης των επινεφριδίων.

Κατά μεγάλο όμως ποσοστό και ως στίγμα της εποχής, η ανορεξία οφείλεται στη συνεχή πίεση και προβολή για ένα αδύνατο και καλλίγραμμο σώμα, στην έμφαση που δίνεται στην ομορφιά, καθώς και στην υπερβολική ενασχόληση με την εξωτερική εικόνα ως άμεση ή έμμεση κοινωνική επιταγή.

Ενασχόληση με δίαιτες

Η ίδια η κοινωνία μας σήμερα, δίνει έμφαση και προωθεί το πρότυπο του αδύνατου σώματος, ασκώντας έτσι έμμεσα ή άμεσα πίεση, στις έφηβες κυρίως κοπέλες, μέσα από τη μόδα και τη διαφήμιση. Η δυσαρέσκεια ως προς την εικόνα του σώματος, έχει εξαπλωθεί ανάμεσα στις έφηβες, και τείνει πλέον να αποτελέσει φυσιολογικό χαρακτηριστικό γνώρισμα της ηλικίας.

Ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι στις δυτικές κοινωνίες περίπου το 70% των νεαρών κοριτσιών δεν είναι ευχαριστημένα με το σώμα τους και προσπαθούν να χάσουν βάρος. Σε μια μελέτη που διεξήχθει στο νομό Ιωαννίνων, βρέθηκε ότι το 10% των εφήβων κοριτσιών έχουν απευθυνθεί σε ειδικό με σκοπό την απώλεια βάρους, ενώ 2 στις 10 κοπέλες ηλικίας 15 έως 18 ετών είναι μέλη κέντρων αδυνατίσματος (Μωρόγιαννης Φ., 2000). Αν και η ενασχόληση με δίαιτες δε συνδέεται άμεσα με την εμφάνιση διαταραχής στη λήψη τροφής, η έμφαση στη λεπτότητα και η εμμονή με την εικόνα του σώματος μπορεί να αποτελέσει έναν παράγοντα εισόδου σε μία τέτοια διαταραχή.

Ποσοστά εμφάνισης ψυχογενούς ανορεξίας

Η εμφάνιση ψυχογενούς ανορεξίας στο γενικό πληθυσμό είναι μικρότερη από 1%, ενώ σε πληθυσμούς μαθητριών και φοιτητριών το ποσοστό ανέρχεται σε 1-2%. Το φαινόμενο παρατηρείται συχνότερα σε μοντέλα, αθλήτριες αθλημάτων με έμφαση στο βάρος και το σχήμα του σώματος (γυμνάστριες, χορεύτριες κ.α.), καθώς και σε επαγγέλματα που βασίζονται στην ωραία εμφάνιση. Η αναλογία εμφάνισης της πάθησης σε κορίτσια/ αγόρια είναι 4/1.

Θεραπεία

Πρώτο και βασικό βήμα για την θεραπεία της ανορεξίας είναι η αποδοχή του προβλήματος. Η οικογένεια και οι φίλοι, ως άμεσο περιβάλλον του παθόντα, θα κληθούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα παρέχοντας ουσιαστική υποστήριξη και αναζητώντας επαγγελματική βοήθεια. Εφόσον πρόκειται για διαταραχή με πολυπαραγοντικά αίτια, η αντιμετώπιση θεραπευτικά θα πρέπει να περιλαμβάνει κάτι περισσότερο από την αλλαγή των διατροφικών συνηθειών του ασθενούς.

Η θεραπευτική παρέμβαση στοχεύει κατά πρώτο λόγο στην αποκατάσταση του φυσιολογικού βάρους και στην επαναφορά φυσιολογικών διαιτητικών συνηθειών, έτσι ώστε να αποφευχθούν οι βιολογικές και ψυχολογικές επιπτώσεις της ασιτίας.

Παράλληλα, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν τα υποκείμενα ψυχολογικά, γνωσιακά, συμπεριφοριστικά, οικογενειακά και κοινωνικά προβλήματα, προκειμένου να αποφευχθεί η υποτροπή και να αντιμετωπιστεί η πραγματική αιτία του προβλήματος. Σημαντικά βοηθάει η γνωστική ψυχοθεραπεία, συμβάλλοντας στη διόρθωση των λαθεμένων αντιλήψεων των ασθενών για τις ανάγκες, τα αισθήματα και την ικανότητάς τους να ελέγξουν την καθημερινότητα και τα προβλήματά τους.

Για τους παραπάνω λόγους πολύ σημαντικό ρόλο παίζει η πλήρης σύνθεση της θεραπευτικής ομάδας, η οποία πρέπει να αποτελείται από τον γιατρό, τον επιστήμονα ψυχολόγο και τον κλινικό διαιτολόγο.

Πηγή: Newsbeast