Mε αντάλλαγμα ή χωρίς το σπίτι του Μενέλαου Λουντέμη στον Εξαπλάτανο;

Mε αντάλλαγμα ή χωρίς το σπίτι του Μ. Λουντέμη;

Άρθρο του Φώτη Αραμπατζή Προέδρου του Μ.Σ. Εξαπλατάνου "Μ. Λουντέμης".

Το σπίτι του Μ. Λουντέμη είχε κριθεί διατηρητέο από το Υπουργείο Πολιτισμού στις αρχές ακόμα της δεκαετίας του ’80. Η γραφειοκρατία όμως και η αδιαφορία της Πολιτείας άφησαν το κτήριο να καταρρέει σιγά σιγά με το πέρασμα του χρόνου. Πρόκειται για ένα παλιό θέμα που η ασυμφωνία των κληρονόμων το κάνει να χρονίζει με ορατό πλέον τον κίνδυνο το σπίτι να κινδυνεύει να καταπέσει. Καύχημα του Εξαπλατάνου αλλά και της χώρας, ο λογοτέχνης Δημήτρης Βαλασιάδης πήρε το ψευδώνυμο Μενέλαος Λουντέμης από τον παραπόταμο του Άνω Λουδία που περνάει έξω από τον Εξαπλάτανο. Στη δυτική είσοδο του χωριού και κάτω από τον ίσκιο δύο μεγάλων πλατάνων, βρίσκεται το μνημείο Λουντέμη.

Πρόκειται για κατασκευή επενδυμένη με λευκό μάρμαρο, στην κορυφή της οποίας κάθεται μία μπρούντζινη φλόγα. Στην πρόσθια όψη υπάρχει ενσωματωμένη στο μάρμαρο μπρούντζινη πλάκα με εγχάρακτη τη μορφή του Λουντέμη και από κάτω οι στίχοι του «κείνη τη νύχτα σωπαίναν’ οι λύκοι γιατί ουρλιάζαν’ οι άνθρωποι». Το μνημείο είναι έργο του Εδεσσαίου καλλιτέχνη Στέλιου Μαουσίδη και κατασκευάστηκε το 1983 με πρωτοβουλία και πόρους του τοπικού Μορφωτικού Συλλόγου και της κόρης του Λουντέμη, Μυρτώς. Στη μνήμη του μεγάλου λογοτέχνη είναι αφιερωμένο και το ομώνυμο τριήμερο πολιτιστικών εκδηλώσεων που διοργανώνονταν κάθε Αύγουστο μέχρι και πριν από δύο χρόνια από την Τ.Ε.Δ.Κ. Πέλλας και τον τότε δήμο Εξαπλατάνου.Τα τελευταία όμως δύο χρόνια οι εκδηλώσεις διοργανώνονται από το Μορφωτικό Σύλλογο του χωριού που φέρει το όνομα του Μ.Λουντέμη μετά την επαναδραστηριοποίησή του στις 13 Μαρτίου του 2011.

Σε μικρή απόσταση από την πλατεία του χωριού, στην οδό Μενέλαου Λουντέμη βρίσκεται το σπίτι όπου εγκαταστάθηκε το 1928 η οικογένεια του έφηβου τότε και μετέπειτα συγγραφέα. Πρόκειται για αρχοντικό από την εποχή της τουρκοκρατίας χωρίς κάποια ιδιαίτερη αρχιτεκτονική και καλλιτεχνική αξία με ιδιαίτερο όμως συμβολικό και συναισθηματικό βάρος, αφού σ’ αυτό μεγάλωσε και έζησε ο λογοτέχνης. Το σπίτι αυτό έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο από το υπουργείο Πολιτισμού, χωρίς όμως να έχει αναπαλαιωθεί μέχρι σήμερα.

Η κόρη του Μ.Λουντέμη αποτυπώνει μια εξοργιστική διαδρομή

Η 69χρονη σήμερα Μυρτώ Λουντέμη-Ηλιοπούλου που γεννήθηκε το 1944 στην καρδιά των Δεκεμβριανών δεν είχε την ευκαιρία να δει πολλές φορές τον πατέρα της (ήταν στη Ρουμανία) μέχρι την επάνοδό του στην Ελλάδα το 1976.

Μάλιστα, ο Μενέλαος Λουντέμης για πολλά χρόνια νόμιζε ότι η μοναχοκόρη του ήταν νεκρή! Το 1947 ο συγγραφέας συνελήφθη και εξορίστηκε στο Μαυράτο Ικαρίας, ενώ η γυναίκα του Έμυ και η τρίχρονη τότε Μυρτώ εξορίστηκαν στη Χίο και αργότερα στο Τρίκερι. «Ο πατέρας μου ήταν μόνιμα εξόριστος επειδή πίστευε στο συλλογικό καλό» λέει η ίδια, σημειώνοντας ότι «όλη η γενιά του Λουντέμη κατέστρεψε την προσωπική της ζωή».

Η Μυρτώ συνεχίζοντας να μιλάει σε δημοσιογράφο του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων εξιστορεί τη διαδρομή για την οικία του Λουντέμη. «Ο πατέρας μου θυσίασε όλη του τη ζωή υπηρετώντας τα πιστεύω του και τις αξίες του, με κεντρική αναφορά τον εκπολιτισμό των ανθρώπων. Τι κάνουν λοιπόν για να διαφυλάξουν τη μνήμη του και την κληρονομιά του; Εγώ κοντεύω να πεθάνω.

Στη συνέχεια η Μυρτώ ξεσπάει για άλλη μια φορά για ένα σπίτι που ενώ έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο με προεδρικό διάταγμα από το 1985 είναι έτοιμο να καταρρεύσει. Θυμάται μάλιστα ότι το 1988, η τότε υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη εξασφάλισε και έδωσε στις τοπικές αρχές κονδύλια έξι εκατομμυρίων δραχμών, ώστε να ξεκινήσουν οι διαδικασίες της αναπαλαίωσης. Φυσικά όπως λέει η ίδια δεν έγινε τίποτα και δεν έμαθε ποτέ τι απέγιναν τα χρήματα αυτά. Τα χρόνια περνούσαν και οι ευθύνες μεταβιβάζονταν από τη μια υπηρεσία στην άλλη, ενώ ως σημαντικότερο πρόβλημα αναδεικνυόταν το ιδιοκτησιακό καθεστώς του ακινήτου, αν και όλοι οι νόμιμοι κληρονόμοι είχαν συμφωνήσει να το παραχωρήσουν δωρεάν ή έναντι ανταλλάγματος (ανταλλαγή με οικόπεδο ίσης αξίας) προκειμένου να αξιοποιηθεί. Το 1999 η αρμοδιότητα είχε περάσει στη νομαρχία Πέλλας και οι κληρονόμοι είχαν έλθει σε συμφωνία για την ανταλλαγή του ακινήτου με κάποιο άλλο. Το θέμα φαινόταν πως θα προχωρούσε, ενώ ο σχεδιασμός προέβλεπε και τη δημιουργία εκθετηρίου που θα φιλοξενούσε προσωπικά αντικείμενα του συγγραφέα.

Η Μυρτώ Λουντέμη θυμάται: «Έδωσα τις πιο όμορφες φωτογραφίες του πατέρα μου και με ειδική επεξεργασία έγιναν αφίσες 1 επί 1,80. Τις έδωσα στο δάσκαλο του χωριού, όπως και αντίγραφα από τα σημαντικότερα χειρόγραφα, για να μπουν στο εκθετήριο που υποτίθεται ότι θα δημιουργούσαν, αλλά τελικά δεν έγινε τίποτε». Όλα αυτά τα αναζήτησε όπως αναφέρει η ίδια κάποια στιγμή, αλλά κανείς δεν γνώριζε να της πει τι απέγιναν.

Τέλος για το ιδιοκτησιακό επιθυμεί να αποφασίσει επιτέλους ο νόμος τι πρέπει να γίνει λέγοντας ότι για τα ξαδέρφια της Γρηγόρη και Νίκο Τσίτσο, παιδιά της μικρότερης αδελφής του Λουντέμη Ευγενίας και βασικοί κληρονόμοι3 του ακινήτου είναι μεγάλη αδικία να τους παίρνουν το πατρικό τους, να το μπλοκάρουν και να γίνεται κατάρα η συγγένεια.

Σήμερα, σχεδόν τριάντα χρόνια μετά δεν έχει ξεκαθαρίσει το ιδιοκτησιακό καθεστώς για την οικία του λογοτέχνη. Με αντάλλαγμα ή όχι τελικά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα με το πέρασμα του χρόνου και χωρίς καμιά ουσιαστική επιβάρυνση το σπίτι να βρίσκεται σε απελπιστική κατάσταση όπως μαρτυρούν και οι παρακάτω φωτογραφίες.

 

Όταν λοιπόν ο Εξαπλάτανος ορίστηκε έδρα Δήμου, θεώρησα ότι θα γίνονταν και πιο ουσιαστικές ενέργειες τόσο από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς (δήμος, νομαρχία, Υπουργείο Πολιτισμού) όσο και από την πλευρά των κληρονόμων. Όπως ανέφερα και παραπάνω από την ημέρα που επαναδραστηριοποιήθηκε ο Σύλλογος στις 13 Μαρτίου του 2011 και τυγχάνει να είμαι πρόεδρός του, έδειξα από την πρώτη στιγμή ενδιαφέρον για το σπίτι του λογοτέχνη. Έπειτα από προσπάθειες που έχω καταβάλλει προσωπικά τα τελευταία δύο χρόνια, ήρθα σε επαφή με τους ιδιοκτήτες του ακινήτου που ζουν μόνιμα σε διάφορα σημεία της Ελλάδας. Στην αρχή ήρθα σε επαφή με τους κυρίους Νίκο και Γρηγόρη Τσίτσο, παιδιά της μικρότερης αδερφής του Μ. Λουντέμη, Ευγενίας και βασικούς κληρονόμους του ακινήτου και συζητήσαμε αρκετές φορές για το ιδιοκτησιακό. Η απάντησή τους ήταν ανταλλαγή ίσης αξίας με το οικόπεδο του λογοτέχνη.

Τον Ιούλιο του 2012 στον ενιαίο πλέον Δήμο Αλμωπίας γίνεται η πρώτη συνάντηση στο Δημαρχείο όπου παρόντες από πλευράς δημοτικής αρχής ήταν ο Δήμαρχος Πασόης Δ., οι Αντιδήμαρχοι Τραπεζανίδης Γ, Παρούτογλου Ν., Τσαβδάρης Γ., από την πλευρά των κληρονόμων οι κύριοι Νίκος και Γρηγόρης Τίτσος και τέλος από την πλευρά του Μ.Σ ο πρόεδρος του Φ. Αραμπατζής και ο ταμίας Β.Πατσίδης όπου και αποφασίστηκε η ανταλλαγή του οικοπέδου. Η δημοτική αρχή ενώ ξεκίνησε τότε κάποιες διεργασίες, στα μέσα όμως του Δεκέμβρη του 2012 το θέμα πήρε άλλη τροπή. Ο Δήμαρχος ενημερώνεται τότε από το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (Α.ΠΕ-ΜΠΕ) ότι άλλη κληρονόμος, η κ. Μ.Σταυρίδου, δισέγγονη του Μ.Λουντέμη, δικηγόρος και εκπρόσωπος των κληρονόμων παραχωρεί το οικόπεδο δωρεάν.

Η κ.Σταυρίδου όμως θέτει ως προϋπόθεση για τα παραπάνω να ενημερωθεί για τον τελικό αποδέκτη των προσωπικών αντικειμένων του Μ.Λουντέμη τα οποία είχαν σταλεί αρχικά στον τότε Δήμο Εξαπλατάνου καθώς και το τι απέγιναν τελικά τα χρήματα που είχε εξασφαλίσει αρχικά ο Δήμος από κοινοτικά κονδύλια για την ανάδειξη της οικίας του Μ.Λουντέμη ως διατηρητέου. Μετά και από αυτή την εξέλιξη διαπιστώθηκε τελικά ότι υπάρχουν αντιφάσεις μεταξύ των κληρονόμων. Στις αρχές Φεβρουαρίου και βλέποντας τα πράγματα να παίρνουν άλλη τροπή, ήρθα σε επαφή με το Α.ΠΕ.ΜΠΕ (Θεσσαλονίκη) και συγκεκριμένα με τη δημοσιογράφο, την κ. Πέπη Γιουλτζή η οποία στις 18/12/2012 έκανε σχετικό ρεπορτάζ με τίτλο “Με αντάλλαγμα ή χωρίς;” το ερώτημα στην υπόθεση της αποκατάστασης της οικίας του σπουδαίου λογοτέχνη Μενέλαου Λουντέμη, μέρος του οποίου δημοσιεύεται παρακάτω. Η κ. Σταυρίδου σχολιάζει επίσης μεταξύ άλλων ‘’τι απέγιναν και τα προσωπικά αντικείμενα του λογοτέχνη που χαρίστηκαν από την οικογένεια στον Πολιτιστικό Σύλλογο του δήμου, ώστε να φιλοξενηθούν αργότερα στο μουσείο που επρόκειτο να δημιουργηθεί στο αποκατεστημένο, από τις φθορές, σπίτι.’’ “εκείνο που οραματιστήκαμε είναι να αποκατασταθεί το κτίριο και να δημιουργηθεί ένας μουσειακός χώρος που θα φιλοξενεί τα προσωπικά αντικείμενα του Μενέλαου Λουντέμη αλλά και φοιτητές φιλοσοφικών σχολών που θα μπορούσαν εκεί να μελετούν τα έργα του ιδίου ή άλλων συγγραφέων. Σήμερα πια, λυπάμαι και ντρέπομαι που δεν υπάρχει ενδιαφέρον από την πολιτεία για την αποκατάσταση και τη διάσωση τέτοιων κτισμάτων με ιστορική σημασία για τους ανθρώπους που άφησαν πίσω τους μια σπουδαία πολιτιστική κληρονομιά”.

Εκτός από τη δημοσιογράφο κ. Π.Γιουλτζή, σχετικό ρεπορτάζ κατόπιν επικοινωνίας με τον κ. Φώτη Αραμπατζή, πραγματοποίησε και η κ. Χριστ. Διαμαντοπούλου με τίτλο ‘’ Σπίτια –Μνημεία ερημώνουν. Δημόσιοι κίνδυνοι οι διατηρητέες κατοικίες του Κωστή Παλαμά και του Μενέλαου Λουντέμη’’, το οποίο δημοσιεύτηκε στις 16/2/2013 στην εφημερίδα ‘’Παραπολιτικά’’ (αρ. Φύλλου 22).

Ανάλογο ενδιαφέρον εκδηλώθηκε και από την εφημερίδα ‘’Παρατηρητής’’ της Θράκης η οποία δημοσίευσε στις 13/04/2011 σχετικό ρεπορτάζ με τίτλο ‘’Τα σπίτια του Παλαμά και Λουντέμη και η αδιαφορία που κατεδαφίζει’’ μετά από τηλεφωνική επικοινωνία που είχε ο δημοσιογράφος Θ. Μπακάλης με τον Πρόεδρο του Μ.Σ ‘’’Μ.Λουντέμης’’.

Από όλα τα παραπάνω διαπιστώνεται ένα έντονο ενδιαφέρον από πολλούς δημοσιογράφους και από τον κόσμο που βρίσκεται σε κάθε γωνιά της Ελλάδας προκειμένου να βρεθεί μια λύση στο θέμα της οικίας του Μ. Λουντέμη που εκκρεμεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Φως στην υπόθεση αναμένεται να ρίξει τελικά η κ. Μ.Σταυρίδου σε επικείμενη συνάντησή της με τη Δημοτική Αρχή του Δήμου Αλμωπίας και το Διοικητικό Συμβούλιο του Μ.Σ ‘’Μ. Λουντέμης’’.